دکتر احمد فصیح‌فر در گفت‌وگو با روابط عمومی دانشگاه شهید بهشتی:
دلیل استقبال کم داوطلبان کنکور از رشته ریاضی و فنی کاهش سرمایه‌گذاری در حوزه صنعت است
دکتر احمد فصیح‌فر، استاد بازنشسته گروه مکانیک و انرژی، در پردیس عباسپور به امر تدریس اشتغال داشته‌اند. ایشان صاحب کتب و مقالاتی متعددند که از آن جمله می‌توان به کتاب «پمپ-فن» اشاره داشت. با این استاد بازنشسته که تحصیلات تکمیلی خود را در لیورپول انگلستان گذرانده‌اند، گفت‌وگویی از سوی روابط عمومی انجام داده‌ایم که شرح آن در ادامه ذکر خواهد شد.
- به‌عنوان مدخل بحث، ضمن معرفی خویش، در مورد نحوة ورود خود به دانشگاه شهید بهشتی به‌عنوان عضو هیأت علمی توضیحاتی ارائه دهید.
من احمد فصیح‌فر، هیأت علمی بازنشسته دانشگاه شیهد بهشتی و متولد 1336 در اصفهان هستم. در سال 1354 وارد دانشگاه شریف تهران در رشته مهندسی مکانیک شدم. دانشگاه شریف در آن برهه موسوم به دانشگاه آریامهر بود و یکی از قطب‌های فعالیت دانشجویی به حساب می‌آمد و التهابات دانشجویی در آن زیاد بود. همین امر سبب طولانی شدن دوران تحصیل من شد و دوره کارشناسی من تا پس از انقلاب و به‌مدت نه سال به طول انجامید. در سال 1363 فارغ‌التحصیل شدم و به استخدام وزارت نیرو درآمدم و در مرکز آموزشی این وزارت دوره‌های تخصصی ارائه می‌دادم. در سال 1365 بورسیه گرفتم و برای ادامه تحصیل به انگلستان رفتم و کارشناسی ارشد و دکتری خود را از دانشگاه لیورپول اخذ کردم. نهایتاً در سال 1370 به ایران بازگشتم. در آن زمان آن مرکز آموزشی به دانشگاه تبدیل شده بود که همان دانشگاه شهید عباسپور بود. از آن پس در این دانشگاه مشغول به فعالیت شدم و تا دوران بازنشستگی این فعالیت ادامه یافت. البته حدود شش سال آخر فعالیت شغلی من مصادف با تبدیل شدن این دانشگاه به پردیس فنی دانشگاه شهید بهشتی شد. به هر حال برای ما تفاوت چندانی نداشت، چون ما طبق ضوابط وزارت علوم مشغول به کار شده بودیم و در ادامه نیز که به دانشگاه شهید بهشتی پیوستیم، تغییری برای ما حاصل نشد، اما از نظر اداری جایگاه ما تغییر یافت.
- چنان‌چه نکته، سخن یا تجربه زیسته‌ای در مورد ایام حضور در دانشگاه در کسوت معلمی دارید، بفرمایید.
در این باب می‌توانم دو توصیه به همکاران جوان داشته باشم. توصیه نخست به‌خصوص برای همکارانم در پردیس شهید عباسپور است. یکی از اموری که در این پردیس پی‌گیری می‌شود، برگزاری دوره‌های تخصصی است. توصیه من این است که حتماً فرصت مطالعاتی حضور در صنعت را استفاده کنند و حداقل شش ماه در صنعتی که در مورد آن مطالعه دارند، حاضر شوند. ما هر قدر هم علم و دانش داشته باشیم، باید توجه کنیم که ادبیات حوزه صنعت، ادبیاتی خاص است. لذا نیاز است که با آن ادبیات آشنا شویم. وقتی کلاسی در صنعت ارائه می‌دهیم، اگر از آن ادبیات بهره نبریم، برای مخاطبان کسل‌کننده خواهد بود. لذا من پیشنهاد می‌کنم حداقل شش ماه درصنعت حضور داشته باشند، چه در قالب نوعی مسئولیت و چه غیر از آن. توصیه دوم من در مورد نحوه برخورد با دانشجو می باشد؛ برخورد با دانشجو باید پدرانه و برادرانه و با احترام باشد. این بهترین راه تأثیرگذاری بر دانشجو است. نتیجه این رفتار را به‌وضوح خواهید دید.
- شما حدود دو سال است که از دانشگاه بازنشسته شده‌اید. زندگی بازنشستگی شما چگونه می‌گذرد و چه تفاوت‌هایی با زندگی در دوران تدریس در دانشگاه دارد؟
تغییر چندانی در روحیه خود حس نکرده‌ام، چون برای اوقات خودم برنامه‌ریزی کرده‌ام. در این ایام بیش‌تر با خانواده وقت می‌گذرانم و به مسافرت می‌رویم. البته تدریس را نیز ادامه می‌دهم. روی‌‌هم‌رفته اوقات فراغت چندانی ندارم و آن اوقاتی نیز که بدون مشغله‌ام، به اموری هم‌چون پیاده‌روی مشغول می‌شوم. نهایتاً مشکل خاصی با این دوران ندارم و امیدوارم برای همکاران بازنشسته من نیز چنین باشد.
- به‌عنوان یک متخصص در حوزه فنی، وضعیت دانش‌آموختگان این رشته‌ها را از حیث توان‌مندی و امکان حضور مؤثر در بازار کار چگونه ارزیابی می‌کنید؟ به نظر شما، دانشجویان در دانشگاه تا چه حد برای کار در محیط بیرون آماده می‌شوند؟ چنان‌چه نقدی به وضعیت فعلی و پیشنهادی برای اصلاح روند موجود دارید، بفرمایید.
به نظر من، دانشجویان رشته‌های فنی حدود 80 تا 90 درصد از شرایط حضور در صنعت را که شامل داشتن اطلاعات علمی و فنی و مهندسی است دارند. خلاء موجود همانا ارتباط با صنعت است که البته دانشگاه توان این را دارد که این ارتباط را برقرار کند. متأسفانه در این راه اشکالاتی وجود دارد. این امر می‌تواند با فعالیت بیش‌تر فارغ‌التحصیلان ما که برای کار در صنعت مشغول می‌شوند، پوشش داده شود. در واقع توصیه ما به فارغ‌التحصیلان این است که وقتی مشغول به کار می‌شوند، در شش‌ماهه نخستین تلاشی مضاعف به خرج دهند. باید توجه داشت که شما در این زمان فاصله چندانی با افراد شاغل و هم‌تراز خود با چند سال سابقه ندارید. کافی است در یک مدت شش‌ماهه تلاش بیش‌تری کنید، به پرونده‌ها اشراف پیدا کنید، نقشه‌ها را مطالعه کنید، گزارش‌ها را مطالعه کنید و به‌طور کلی پیگیر باشید. حتی اگر در جایی ابهام دارید، از رده‌های بالاتر سؤال بپرسید. این امر بسیاری از مراحل کسب تجربه را به‌آسانی پدید می‌آورد. البته نکاتی وجود دارد که در این مدت کوتاه حاصل نمی‌شود و به کسب تجربه مربوط است، اما این دوره شش‌ماهه اهمیتی وافر دارد. فارغ‌التحصیلان باید اعتماد به نفس داشته باشند و نگران نباشند.
چه عللی در کاهش قابل توجه داوطلبان رشته ریاضی و فنی در کنکور کارشناسی دخیل‌اند؟ آیا این امر سطح دانشجویان رشته‌های فنی را در سالیان اخیر تقلیل نداده است؟
می‌توان گفت علت این امر مسائل اقتصادی و بازار کار است. بازار کار با سرمایه‌گذاری رونق می‌گیرد؛ لذا ضمن تأیید رغبت کمتر داوطلبان کنکور به رشته‌های فنی، باید گفت که سرمایه‌گذاری در قسمت صنعت کم شده است؛ به‌عنوان نمونه، در حدود هشت سال گذشته من خبری از تأسیس نیروگاه های جدید نشنیده‌ام. این سرمایه‌گذاری‌های صنعتی است که به بازار کار رونق می‌بخشد و تبعاً استقبال داوطلبان و دانشجویان را به دنبال دارد. بهبود این امر با مسئولان کشوری است. این وضعیت نگران‌کننده است و نباید بدین شکل باشد. امیدواریم که این مشکل حل شود.
متأسفانه روند مهاجرت دانشجویان در سالیان گذشته تسریع یافته و کشور با ضایعه از دست دادن نیروی انسانی متخصص مواجه شده است. به نظر حضرت‌عالی، چه عواملی در این اتفاق دخیل‌اند؟ چگونه می‌توان این روند شتابان را تا حدودی متوقف نمود؟
این مطلب صحیح است و یک مقوله اجتماعی فراگیر شده است. خانواده‌ها از دوران پیش‌دبستانی در حال برنامه‌ریزی برای مهاجرت فرزندان خود هستند و این وضعیت نگران‌کننده است. علت این امر نیز خارج از محیط دانشگاه است و به مسائل اجتماعی مربوط است. نکته‌ای که به نظر من می‌رسد «شرایط گذرا» است. در ادبیات مهندسی، ما از دو حالت سخن می‌گوییم: شرایط گذرا (transient) و شرایط دائمی یا پایدار. در شرایط گذرا، زمان در پارامترها مؤثر است، اما در حالت دائمی چنین نیست و با مرور زمان تغییری حاصل نمی‌شود و به همین دلیل می‌توان دست به فرمول‌بندی و برنامه‌ریزی زد. معمولاً دوران گذرا کوتاه است. متأسفانه شرایط امروز مملکت ما یک حالت گذرای بلندمدت شده است و مردم هنوز حس می‌کنند که شرایط تغییر پیدا می‌کند. این وضعیت خوب نیست. توصیه من این است که مسئولان امر به‌نحوی برنامه‌ریزی کنند که شرایط گذرایی که در حداقل در ذهن مردم وجود دارد، پاک شود و حالتی دائمی پایدار برقرار شود و قوانین و مقررات و آیین‌نامه‌ها مکرراً تغییر پیدا نکند تا مردم بتوانند برای ادامه زندگی خویش برنامه‌ریزی صحیح داشته باشند.
اگر نکته‌ای مغفول مانده است، بفرمایید.
ضمن تشکر از روابط عمومی دانشگاه، به دوستانی که هنوز در محیط آکادمیک مشغول‌اند و دوره بازنشستگی را پیش رو دارند، مژده می‌دهم که دوران خوبی را در پیش دارند. این دوران اصلاً کسالت‌آور نیست. با برنامه‌ریزی از آن استقبال کنید و دوران خوبی داشته باشید.
مصاحبه: علی کاویانی، دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه شهید بهشتی